Sosyal Fobi - Utangaçlık

Sosyal fobi sosyal ortamlarla ilgili duyulan kaygı ya da utangaçlığın işlevselliği bozan hali olarak tanımlanabilir. Bu korku sadece orada olmaktan kaynaklanan korku olabileceği gibi sosyal ortamlarda aşağılanacak veya utandıracak bir davranışta bulunmaktan korkmak şeklinde de olabilir.

 Vakaların yaklaşık olarak yüzde 40’ında sosyal fobiyi utangaçlıktan ayırmak oldukça zordur. Sosyal Fobi aynı fenomenin yaşam içi işlevselliği bozan biçimi olarak kabul edilmektedir. Sorunu ağırlaştıran şeylerden biri de hastalığın kronik, gidişinin ise ilerleyici oluşudur.

Sosyal Fobik

Sosyal fobiklerin birçoğu hiç yardım almadan, kısıtlanmış bir şekilde yaşamlarını sürdürürken bir kısmı da uzun bir süre bu durumun oluşturduğu çeşitli sorunlarla yaşamlarını sürdürdükten sonra yardım almaya karar vermektedir. Sosyal fobinin insan yaşamı üzerindeki etkilerini gösteren önemli bir istatistik sosyal fobiklerin yüzde 50’sinin bekar, ayrı veya boşanmış olarak yaşamlarını sürdürüyor olmalarıdır. Sosyal fobi kendini aşağıda belirtilen alanlarda kaygı duyma olarak gösterebilir.

• Kalabalık önünde konuşma yapma
• Kalabalık önünde performans sergileme
• Yeni insanlarla tanışma
• Otorite önünde konuşma
• Genel tuvaletleri kullanma
• Kalabalıkta yemek yeme
• Diğerlerine aykırı fikirleri ifade etme
• Sosyal toplantılara katılma

Duyulan kaygı, yukarıda örnekleri verilen sosyal durumların 1 veya 2 ikisi ile sınırlı olabileceği gibi (“odaklanmış” ya da “ayrık” sosyal fobi), belirli olmayan herhangi bir sosyal durumdan kaygı duyma (“genelleşmiş” veya “yaygın” sosyal fobi) şeklinde de görülebilir. Geleneksel toplumsal rollerde erkeklerin daha girişken olma zorunluluğundan dolayı sosyal fobinin erkeklerde görülme olasılığı daha yüksektir. Sosyal fobi yaygın olarak

• spesifik fobi
• agora fobi
• obsessif kompulsif bozukluk
• panik atak
• alkol kötüye kullanımı
• madde kötüye kullanımı

gibi diğer birçok psikolojik sorunla birlikte görülmektedir. Komorbid vakaların yani sosyal fobi’ye eşlik eden diğer sorunların da olduğu vakaların % 77’sinde sosyal fobi birincil problemdir.

Sosyal fobikler kaygı durumlarında

• Terleme
• Sıcak – Soğuk basmaları
• Yüz kızarması
• Titreme, kas gerginliği
• Boğaz ve ağızda kuruma
• Mide ağrısı ve bulantı
• Baş ağrısı

gibi semptomların bir yada birkaçı aynı anda yaşayabilirler. Bazen bu belirtiler panik atak düzeyine kadar gelebilir. Sosyal fobikler de diğer fobikler gibi kaçar, kaçınır ve yoğun sıkıntı yaşarlar. Sosyal fobinin yaşamı önemli ölçüde kısıtlayan yanları vardır.

Sosyal Fobi Nasıl Gelişir

Sosyal fobi ya sosyal etkileşim yoluyla; bir sosyal etkileşim sırasında yaşanan bazı travmatik (utandırıcı) olayların, benzer sosyal ortamlara yayılması, yani kişiler bu tür ortamlardan korkmayı ve kaçınmayı öğrenmesi şeklinde ya da başkalarının sosyal fobik davranışlarını görerek yani sosyal öğrenme yoluyla gelişebilir. İnsan türü sosyal izolasyona duyarlı olduğu için dışlanmalarına neden olacak davranışları engelleyerek ortama adapte olurlar.

Sosyal fobinin göz temasından kaçmak, aykırı fikirleri dile getirmemek gibi belirtilerinin aslında başlangıçta kişilerin kendilerinden daha üst statüdeki kişilerin saldırılarından korunmalarına yardımcı olmak gibi bir işlevi vardır. Baskınlık hiyerarşisi içinde bir ön hazırlık, bir korunma yöntemi olarak gelişen sosyal korku zaman içinde işlevselliği bozan ve hayatı olumsuz yönde etkileyen bir sorun halini alır. Hangi şekilde ortaya çıktığından bağımsız olarak önemli olan korkunun devamına neden olan kaçma kaçınma davranışlarının sürmesi ve bunun yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemesidir.

Bazı sosyal fobiklerin sosyal beceri eksiklikleri vardır. Diğer bir deyişle, sosyal bir durumda ne yapacaklarını ve nasıl yapacaklarını bilmiyorlardır. Bazılarınınsa sosyal becerileri vardır ama kullanmakla ilgili korkuları vardır. Dolayısıyla, sosyal fobi sosyal beceri eksikliğinden, sosyal becerileri kullanmaktan çekinmekten ya da bazen de duruma göre her ikisinden birden kaynaklanabilir.Sosyal fobi ile ilgili olarak yapılacak herhangi bir müdahale kişinin durumunun bunlardan hangisine uygun olduğunun belirlenmesi üzerine dayalı olacaktır.

Deneyim Psikolojik Danışmanlık ve Bilişsel Terapi

Deneyim psikolojik danışmanlık merkezi uzman psikologları, bilişsel davranışçı terapi (cognitive behavioral therapy-cbt)’nin sosyal fobi ile başa çıkmada etkili olduğu ve nüksü azalttığı yani etkili kalmaya devam ettiği 5 yıllık izleme çalışmalarında tespit ederek danışanların ruh sağlığına kavuşmalarında etkin bir rol oynamaktadırlar.